Η Ανάλυση Σύστασης Σώματος δείχνει το βάρος των συνολικών σωματικών υγρών (Ενδοκυττάρια Υγρά (ICW) και Εξωκυττάρια Υγρά (ΕCW), πρωτεΐνη, μέταλλα και λιπώδη μάζα σώματος. Το σωματικό βάρος είναι το σύνολο των τεσσάρων αυτών μεταβλητών.
- Βασικός μεταβολικός ρυθμός: Πρόκειται για την ποσότητα θερμίδων που χρειάζεται ένα άτομο για να διατηρήσει τη λειτουργία του σώματος σε καταστολή. Ένα άτομο με περισσότερη άλιπη μάζα σώματος και αυξημένη μυϊκή μάζα, θα έχει υψηλότερο BMR απ’ ότι ένα άτομο με χαμηλότερη άλιπη μάζα. Περίπου το 70% των θερμίδων που καταναλώνεται καθημερινά χρησιμοποιούνται για τον βασικό σας μεταβολισμό. Ένα άτομο με υψηλό BMR καίει περισσότερες θερμίδες σε κατάσταση ηρεμίας από ένα άτομο με χαμηλό BMR.
*Η ακριβής μέτρηση του BMR σε ένα άτομο μπορεί να γίνει μέσω της μεθόδου της άμεσης ή της έμμεσης θερμιδομετρίας. Στην περίπτωση της άμεσης θερμιδομετρίας μετριέται απευθείας η θερμότητα που παράγει το ανθρώπινο σώμα, ενώ στην έμμεση θερμιδομετρία λαμβάνεται υπόψη η χρήση οξυγόνου από το ανθρώπινο σώμα και η παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα. Λόγω του υψηλού κόστους των μεθόδων της άμεσης και έμμεσης θερμιδομετρίας, του χρόνου που απαιτείται για να διεξαχθούν αλλά και των ιδιαίτερων συνθηκών που πρέπει να τηρούνται, η εκτίμηση του BMR στην καθημερινή πρακτική γίνεται με τη χρήση εξισώσεων. Οι μετρητές-αναλυτές σύστασης σώματος, για τον υπολογισμό του ΒΜR, λαμβάνουν υπ’οψιν και την σύσταση σώματος (συγκεκριμένη τη μυική μάζα), οπότε οδηγούν σε ένα πιο ακριβές αποτέλεσμα από την απλή χρήση εξισώσεων με το χέρι.
- Άλιπη μάζα
Προσθέτοντας τα Συνολικά Σωματικά Υγρά (Ενδοκυττάρια και Εξωκυττάρια), την Πρωτεΐνη και τα Μέταλλα, προκύπτει η Άλιπη Μάζα (FFM). Πρόκειται για το βάρος όλων εκτός του λίπους. Αυτό περιλαμβάνει μύες, υγρά, όργανα – οτιδήποτε, δηλαδή, δεν είναι λίπος. Τα Ενδοκυττάρια Υγρά είναι η ποσότητα σωματικών υγρών μέσα στα κύτταρα του σώματος και στους υγιείς ενήλικες αποτελούν αδρά το 1/3 των συνολικών υγρών. Τα Εξωκυττάρια Υγρά είναι τα υγρά που βρίσκονται έξω από τα κύτταρα και στους υγιείς ενήλικες απαρτίζουν τα 2/3 των συνολικών υγρών. Επειδή ο μυς αποτελείται κυρίως από πρωτεΐνη, αν παρατηρηθεί αύξηση πρωτεΐνης, είναι πολύ πιθανό να υπάρχει πραγματική αύξηση του μυ. Τα μέταλλα αναφέρονται στην συνολική ποσότητα ανόργανων μετάλλων τα οποία διασπώνται σε οστά και σωματικά υγρά τα οποία αντιπροσωπεύουν τα οστεώδη και τα μη-οστεώδη μέταλλα αντίστοιχα. Αποτελούν περίπου το 5-6% του σωματικού βάρους και δεν είναι πηγή ενέργειας αλλά είναι σημαντικές θρεπτικές ουσίες για τη διατήρηση της ζωής και της υγείας. Τα περισσότερα από τα μέταλλα αποτελούν τα οστά και τα δόντια, εκτός από μια μικρή ποσότητα ιοντικών συστατικών που βρίσκονται διαλυμένα στα σωματικά υγρά. Τις περισσότερες φορές, η αύξηση της άλιπης μάζας αντικατοπτρίζει την αύξηση στον μυ (που επίσης φαίνεται σαν αύξηση της πρωτεΐνης), και θεωρείται θετική βελτίωση της σύστασης του σώματος. Παρόλα αυτά, άνθρωποι που δεν έχουν φυσιολογικές τις αναλογίες των σωματικών υγρών, ίσως έχουν αύξηση της FFM λόγω πρηξίματος/οιδήματος από συγκεκριμένες συνθήκες υγείας (πχ λόγω τραυματισμού ή ασθένειας). Ενώ, δηλαδή, η αύξηση της σκελετικής μυϊκής μάζας αποτυπώνεται ως αύξηση στην ανάλυση τμηματική άλιπης (δηλ. σε ένα τμήμα του σώματος), δεν συνεπάγεται πως κάθε αύξηση Άλιπης Μάζας μπορεί να αιτιολογηθεί ως αύξηση μυ. Αυτό συμβαίνει επειδή η Άλιπη Μάζα είναι το σύνολο των Συνολικών Σωματικών Υγρών, της Πρωτεΐνης, και των Μετάλλων. Συνεπώς, συγκρίνοντας την Ανάλυση Τμηματικής Άλιπης και μαζί την Αναλογία ECW (αναλύεται αμέσως μετά), ορισμένοι σύγχρονοι αναλυτές μπορούν να εντοπίσουν πότε μια αυξημένη ποσότητα προέρχεται από την μυϊκή μάζα ή από αφυδάτωση.
- Αξιολόγηση ECW
Τα συνολικά σωματικά υγρά αποτελούνται από τα ενδοκυττάρια υγρά (ΙCW) και τα εξωκυττάρια υγρά (ΕCW). Η Ανάλυση Αναλογίας ECW συγκρίνει την αναλογία του ECW με το TBW. Οι περισσότεροι υγιείς άνθρωποι θα έχουν μία μέση αναλογία γύρω στα 0.380, με το αποδεκτό εύρος να είναι μεταξύ 0.360 – 0.390. Οτιδήποτε πάνω από 0.390 ίσως μαρτυρά ασυνήθιστες μεταβολές του καταμερισμού των υγρών. Ο έλεγχος των Εξωκυττάριων Υγρών ειδικότερα έχει ιδιαίτερη σημασία, μιας που η αύξηση του ECW, αλλά όχι του ICW, μπορεί να καταδεικνύει την παρουσία εσωτερικού πρηξίματος και/ή φλεγμονής.
- Ποσοστό σωματικού λίπους και Σωματική Λιπώδη Μάζα
Η Σωματική Λιπώδης Μάζα δείχνει το πραγματικό βάρους του λίπους στο σώμα, μιας που συμπεριλαμβάνει όλο το λίπος του ατόμου, συμπεριλαμβανομένων του επιφανειακού (υποδόριου) και το εσωτερικού (σπλαχνικό) λίπους. Το ποσοστό σωματικού Λίπους αναφέρεται στην αναλογία του λίπους προς το συνολικό σωματικό βάρος. Οι τιμές του φυσιολογικού εύρους λίπους εξαρτώνται από διάφορους παράγοντες, όπως είναι το φύλο, η ηλικία, ο τρόπος ζωής, η διατροφή μας, η σωματική μας δραστηριότητα, αλλά και κάποιοι κληρονομικοί παράγοντες. Ανάλογα με τον λιπομετρητή που χρησιμοποιεί ο εκάστοτε διαιτολόγος, υπάρχουν αντίστοιχα εύρη από την εταιρεία παρασκευαστή. Φαίνεται πως δεν υπαρχει καλό ποσοστό σωματικού λίπους (το ποσοστό που βελτιώνει την υγεία και μειώνει το ρίσκο ασθενειών) για το γενικό πληθυσμό.
Επειδή η μέτρηση του σωματικού λίπους έχει περιορισμούς στη ρουτίνα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας χρησιμοποιεί το δείκτη μάζας σώματος (ΒΜΙ) για τον ορισμό της παχυσαρκίας. Αναγνωρίζει πως η παχυσαρκία αναφέρεται σε συσσώρευση υπερβάλλοντος λίπους, όμως δεν έχει ποσοτικοποιήσει τα εύρη που αναφέρονται σε φυσιολογικό σωματικό λίπος, παχυσαρκία κτλ.
Στο Αμερικανικό Περιοδικό Κλινικής Διατροφής, προτάθηκαν τα παρακάτω εύρη ποσοστών σωματικού λίπους, ανά ηλικία και φύλο, κατά αντιστοίχιση σε ελλιποβαρές status, φυσιολογικό, υπέρβαρο και παχυσαρκία. Χρησιμοποιούνται και από διάφορες εταιρείες λιπομετρητών που κυκλοφορούν στην αγορά, για την ερμηνεία των τιμών ποσοστού λίπους της λιπομέτρησης.
| Ηλικία | Ελλιποβαρές | Φυσιολογικό | Υπέρβαρο | Παχυσαρκία |
| Γυναίκες | ||||
| 20-39 | <21% | 21-33% | 34-39% | >39% |
| 40-59 | <23% | 23-34% | 35-40% | >40% |
| 60-79 | <24% | 24-35% | 36-42% | >42% |
| Άντρες | ||||
| 20-39 | <8% | 8-19% | 20-25% | >25% |
| 40-59 | <11% | 11-21% | 22-28% | >28% |
| 60-79 | <13% | 13-24% | 25-30% | >30% |
Το Αμερικανικό Συμβούλιο Άσκησης (ACE) κάνει την εξής ταξινόμηση.
| Ταξινόμηση | Γυναίκες (% λίπος) | Άνδρες (% λίπος) |
| Απαραίτητο λίπος | 10-13 | 2-5 |
| Αθλητές | 14-20 | 6-13 |
| Αθλούμενοι | 21-24 | 14-17 |
| Φυσιολογικό λίπος | 25-31 | 18-24 |
| Παχυσαρκία | ≥ 32 | ≥ 25 |
(ΑCE 2009)
- Σπλαχνικό λίπος
Είναι το λίπος που περιβάλλει τα όργανα. Βρίσκεται βαθιά στον πυρήνα της κοιλιακής περιοχής, που περιβάλλει και προστατεύει τα ζωτικά όργανα. Υψηλές τιμές σπλαχνικού λίπους σχετίζονται άμεσα με ανάπτυξη ασθενειών όπως διαβήτης, υψηλή αρτηριακή πίεση, εγκεφαλικό και άνοια. Οι περισσότεροι λιπομετρητές που κυκλοφορούν ορίζουν ως ‘’υγιές’’ το σπλαχνικό λίπος που είναι κάτω των 10-12 μονάδων.
- Σκελετική μυϊκή μάζα (SMM)
Το συνολικό βάρος του σκελετικού μυ του πελάτη. Σκελετικοί Μύες είναι οι μύες που μπορούν να αναπτυχθούν μέσω της άσκησης. Σε αντίθεση με την FFM, που συμπεριλαμβάνει οτιδήποτε δεν είναι σωματικό λίπος, μια αύξηση στην SMM μπορεί να αποδοθεί σαν πραγματική αύξηση μυ.
Εκτίμηση μεγέθους σκελετού: Πολλές φορές έχουμε ακούσει την έκφραση «είμαι βαρυκόκκαλος». Σύμφωνα με το Αμερικανικό Ινστιτούτο Υγείας, το μέγεθος του σκελετού καθορίζεται από έναν ανθρωπομετρικό δείκτη, ο οποίος ονομάζεται Body Frame Size ή Μέγεθος Σκελετού Σώματος. Η κατάταξη ανάλογα με τα αποτελέσματα γίνεται σε τρεις κατηγορίες: μικρό, μεσαίο και μεγάλο μέγεθος σκελετού. Ο δείκτης υπολογίζεται λαμβάνοντας υπόψιν το φύλο, το ύψος και την περίμετρο του καρπού. Ως «βαρυκόκκαλοι» χαρακτηρίζονται αυτοί με μεγάλο Μέγεθος Σκελετού Σώματος. Βέβαια, η χρησιμότητά του δείκτη εντοπίζεται κυρίως στον προσδιορισμό του ιδανικού βάρους (με μικρές αποκλίσεις) και της οστικής πυκνότητας. Δεν αποτελεί καθοριστικό και αυτόνομο δείκτη για τον υπολογισμό του υπερβάλλοντος σωματικού βάρους.
Το μέγεθος του σκελετού μετράται μέσω του ακόλουθου πηλίκου: r=ύψος (cm)/περιφέρεια καρπού (cm). Η ταξινόμηση του μεγέθους σκελετού σύμφωνα με τις οδηγίες του Αμερικανικού Διαιτολογικού Συλλόγου παρουσιάζεται παρακάτω:
| Μέγεθος σκελετού | Άνδρες | Γυναίκες |
| Μικρός | >10,4 | >11 |
| Μεσαίος | 9,6-10,4 | 10,1-11 |
| Μεγάλος | <9,6 | <10,1 |
Πηγές
Μανιός, Γ., (2006). Διατροφική αξιολόγηση: Διαιτολογικό και ιατρικό ιστορικό, σωματομετρικοί, κλινικοί και βιοχημικοί δείκτες. Ιατρικές Εκδόσεις Π. Χ. Πασχαλίδης. ISBN 960-399-468-5, ISBN-13 978-960-399-468-8
Gallagher, D., Heymsfield, S. B., Heo, M., Jebb, S. A., Murgatroyd, P. R., & Sakamoto, Y. (2000). Healthy percentage body fat ranges: an approach for developing guidelines based on body mass index. The American journal of clinical nutrition, 72(3), 694-701.
Katsilambros, N., Dimosthenopoulos, C., Kontogianni, M., Manglara, E., & Poulia, K.A. (2010), Clinical nutrition in practice, Wiley-Blackwell.
Muth ND (2009) What are the guidelines for percentage of body fat loss. American Council on Exercise (ACE). Ask the Expert Blog. Retrieved from https://www.acefitness.org/education-and-resources/lifestyle/blog/112/what-are-the-guidelines-for-percentage-of-body-fat-loss/
