Ως βιώσιμη διατροφή ορίζεται η διατροφή που έχει μειωμένο περιβαλλοντικό αντίκτυπο, σέβεται και προστατεύει τη βιωσιμότητα του οικοσυστήματος και συγχρόνως συμβάλλει στην επαρκή θρέψη. Συγκεκριμένα, η αειφόρος παραγωγή τροφίμων χρησιμοποιεί διαδικασίες και συστήματα για τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της παραγωγής τροφίμων χωρίς να θέτει σε κίνδυνο τις ανάγκες των μελλοντικών γενεών.
Σημαντικό μέρος μιας υγιεινής και βιώσιμης διατροφής είναι τα φρούτα και τα λαχανικά, επειδή προσφέρουν βιταμίνες, μέταλλα και φυτικές ίνες και τείνουν να έχουν μικρότερο περιβαλλοντικό αντίκτυπο συγκριτικά με τα ζωικά τρόφιμα. Επιλέγοντας τοπικά εποχικά φρούτα και λαχανικά, καταναλώνουμε τα πιο φρέσκα φρούτα και λαχανικά που είναι διαθέσιμα κάθε εποχή και επιπλέον η επιλογή αυτή είναι φιλική προς το περιβάλλον.
Επίσης, βασικές παράμετροι είναι η αύξηση των φυτικών τροφίμων όπως τα φρούτα και τα λαχανικά, η μείωση των ζωικών τροφών όπως το βόειο κρέας και των γαλακτοκομικών προϊόντων, καθώς και η ελαχιστοποίηση της σπατάλης τροφίμων. Οι διατροφικές αλλαγές που βοηθούν στον περιορισμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής περιλαμβάνουν τη μείωση της πρόσληψης αυτών των προϊόντων και τον περιορισμό της πρόσληψης ενέργειας με στόχο την επίτευξη ενός φυσιολογικού σωματικού βάρους.
Οι μελέτες δείχνουν ότι από τις συνολικές ετήσιες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου (GHG) που συμβάλλουν στην κλιματική αλλαγή, περίπου το 20-30% προέρχεται από τη διατροφική πρόσληψη και οφείλεται κυρίως στην υψηλή κατανάλωση κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων, λόγω της αυξημένης χρήσης νερού και γενικότερα φυσικών πόρων. Ειδικά τα τελευταία χρόνια, οι διατροφικές συνήθειες των καταναλωτών τείνουν προς τη δυτικού τύπου διατροφή, δηλαδή στη διατροφή που έχει υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά, απλά σάκχαρα και αλάτι και υπολογίζεται ότι μέχρι το 2050 η διατροφή πρόσληψη θα ευθύνεται μέχρι και 80% για την αύξηση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου.
Ακόμα, σύμφωνα με τον FAO, το 1/3 του φαγητού που παράγεται ή χάνεται ή πετιέται και μέχρι το 2050 οι παγκόσμιες απαιτήσεις σε φαγητό αναμένεται να αυξηθούν κατά 60%. Τα δεδομένα δείχνουν ότι οι τρέχουσες διατροφικές μας επιλογές δεν είναι βιώσιμες, καθώς περισσότεροι από 2 δις άνθρωποι υποσιτίζονται, ενώ περισσότεροι από 2 δις άνθρωποι είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι.
Αν και διατροφικές πρακτικές, όπως η μείωση της κατανάλωσης κρέατος είναι επωφελείς τόσο για την υγεία όσο και για το περιβάλλον, προκύπτει το ερώτημα αν η υγιεινή διατροφή είναι εφικτό να είναι ταυτόχρονα και βιώσιμη. Για παράδειγμα, το ψάρι αποτελεί μια θρεπτική και υγιεινή επιλογή, διότι είναι πλούσιο σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, όμως η υπεραλίευση συνιστά σοβαρή απειλή για τα αποθέματα ψαριών. Φαίνεται ότι διατροφικά πρότυπα όπως η Μεσογειακή Διατροφή και η φυτοφαγική διατροφή, τα οποία χαρακτηρίζονται από υψηλή περιεκτικότητα τροφίμων φυτικής προέλευσης, αποτελούν υγιεινά διατροφικά μοντέλα που μας βοηθούν να μειώσουμε το οικολογικό μας αποτύπωμα. Όσον αφορά τη Μεσογειακή Διατροφή, είναι αποδεδειγμένα τα οφέλη που προσφέρει στην υγεία και επιπλέον προωθεί τη βιοποικιλότητα και την κατανάλωση εποχικών τροφίμων. Σύμφωνα με τη Μεσογειακή Διατροφή:
- Επιλέγουμε καθημερινά ποικιλία φρούτων, λαχανικών, οσπρίων, δημητριακών και ξηρών καρπών
- Καταναλώνουμε μέτριες ποσότητες ψαριού και γαλακτοκομικών προϊόντων
- Περιορίζουμε την κατανάλωση κόκκινου κρέατος
Επομένως, είναι επιτακτική η ανάγκη να υιοθετήσουμε μια βιώσιμη διατροφή, η οποία μας προσφέρει πολλαπλά οφέλη και θρεπτικά συστατικά και συγχρόνως αποτελεί συνιστώσα μιας υπεύθυνης συμπεριφοράς ως προς το περιβάλλον, αλλά και για τις επόμενες γενιές.
Παναγιώτα Καλούδη, Διαιτολόγος – Διατροφολόγος Μέλος της διαιτολογικής ομάδας Νutrition Support
Βιβλιογραφία
Grunert KG, Hieke S & Wills J (2014). Sustainability labels on food products: Consumer motivation, understanding and use. Food Policy 44:177-189.
Poore, J., & Nemecek, T. (2018). Reducing food’s environmental impacts through producers and consumers. Science, 360(6392), 987-992. Eurostat. (2020). Crop production in EU standard humidity. Accessed 22 June 2020.
