Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (ΣΕΕ) είναι η πιο κοινή γαστρεντερική διαταραχή που προκαλείται από τον άξονα εντέρου-εγκεφάλου και επηρεάζει το 7-15% του γενικού πληθυσμού. Διαγιγνώσκεται συχνότερα σε γυναίκες ηλικίας κάτω των 50 ετών. Τα αίτια της νόσου παραμένουν ασαφή, ωστόσο υπάρχουν ενδείξεις ότι μπορεί να προκύψει από έναν συνδυασμό αλλαγών στη γαστρεντερική κινητικότητα, φλεγμονή χαμηλού βαθμού και αλλοιωμένη μικροχλωρίδα. Τα πιο κοινά συμπτώματα περιλαμβάνουν κοιλιακό άλγος, φούσκωμα, δυσκοιλιότητα και/ή διάρροια. Έως και το 70% των ασθενών με ΣΕΕ συσχετίζουν την έναρξη ή την έξαρση των συμπτωμάτων με ορισμένες τροφές, όπως το σιτάρι, τα γαλακτοκομικά, ο καφές. Εντούτοις, υπάρχουν ανεπαρκή δεδομένα που υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητα των δοκιμασιών για αλλεργίες ή των διαιτών αποκλεισμού στο ΣΕΕ.
Σύμφωνα με τα Κριτήρια της Ρώμης IV για τη διάγνωση του ΣΕΕ πρέπει να υφίσταται πόνος ή δυσφορία στην κοιλιά για διάστημα τουλάχιστον 1 ημέρα την εβδομάδα τους τελευταίους 3 μήνες, που σχετίζεται με 2 ή περισσότερα από τα ακόλουθα κριτήρια:
- Σχετικά με την αφόδευση (αύξηση ή μείωση του πόνου).
- Συνδέεται με αλλαγή στη συχνότητα των κοπράνων.
- Συνδέεται με αλλαγή στη μορφή (εμφάνιση) των κοπράνων.
Οι τρέχουσες διατροφικές συμβουλές για ασθενείς με ΣΕΕ περιλαμβάνουν:
- Τακτικά προγραμματισμένα γεύματα
- Μείωση της πρόσληψης φυτικών ινών, σε περίπτωση διάρροιας
- Μια δίαιτα χαμηλή σε ζυμώσιμους ολιγοσακχαρίτες, δισακχαρίτες, μονοσακχαρίτες και πολυόλες (FODMAP) είναι επί του παρόντος ένας από τους βασικούς άξονες στη θεραπεία του ΣΕΕ.
- Αποφυγή τροφών που συχνά πυροδοτούν τα συμπτώματα, όπως είναι τα γαλακτοκομικά προϊόντα, το σιτάρι και η φρουκτόζη, ακόμα και από φρούτα που είναι πλούσια σε φρουκτόζη όπως: μήλο, αχλάδι, καρπούζι
- Αποφυγή τροφών που παράγουν αέρια, όπως τα φασόλια, λάχανο και κρεμμύδια
- Περιορισμός καφεΐνης, αλκοόλ και λιπαρών τροφίμων
Θεραπεία 1ης γραμμής για άτομα με ΣΕΕ
- Τακτικό γευματικό πρότυπο, αρκετός χρόνος για το γεύμα, γεύματα στο τραπέζι, καλή μάσηση, αποφυγή γευμάτων αργά τη νύχτα, ενθάρρυνση για ποικιλία τροφίμων ώστε να εξασφαλιστεί θρεπτική επάρκεια σύμφωνα με τις γενικές διατροφικές συστάσεις.
- Άφθονα ελεύθερα καφεΐνης, αλκοόλ και μη ανθρακούχα υγρά καθ΄όλη τη διάρκεια της ημέρας, στόχος 1.5–3.0 L/day (35 mL/kg).
- Ενθάρρυνση άσκησης, στρατηγικές χαλάρωσης και αντιμετώπισης των απαιτήσεων της καθημερινότητας, για παράδειγμα ≥20 λεπτά περπάτημα κάθε μέρα. Σταδιακή αύξηση της απόστασης και του ρυθμού.
Θεραπεία 2ης γραμμής για άτομα με ΣΕΕ
- Συμπληρώματα λιναρόσπορου ή ψύλλιο
- Δίαιτα φτωχή σε FODMAPs: Τα FODMAPs είναι υδατάνθρακες βραχείας αλυσίδας που απορροφώνται ελάχιστα και ζυμώνονται γρήγορα από τα βακτήρια του εντέρου. Λόγω της παραγωγής αερίων από τη ζύμωσή τους, προκαλείται διάταση του εντερικού αυλού και δημιουργούνται γαστρεντερικά συμπτώματα σε ευαίσθητα άτομα. Επιπλέον, τα FODMAPs φαίνεται επίσης να εμπλέκονται στη δημιουργία συμπτωμάτων μέσω άμεσων και έμμεσων επιδράσεων στη μικροχλωρίδα του εντέρου, στον εντερικό φραγμό και την ανοσολογική απόκριση. Τα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν ότι μια δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAP μπορεί να έχει θετικό αντίκτυπο στα συμπτώματα του ΣΕΕ.
- Προβιοτικά
Συστάσεις σχετικά με αλλαγές σε τρόφιμα ή στη δίαιτα για τα συμπτώματα του ΣΕΕ
- Εάν κάποιο άτομο δηλώνει ότι κάποια τρόφιμα πυροδοτούν τα συμπτώματά του αλλά δεν έχει εντοπίσει ποια, τότε είναι πολύ χρήσιμο να κρατήσει ημερολόγιο τροφίμων-συμπτωμάτων για 2-4 εβδομάδες.
- Μη συμπεράνετε ότι ένα τρόφιμο προκαλεί συμπτώματα εάν τα συμπτώματα δεν εμφανιστούν μέσα σε 3 ημέρες από την κατανάλωσή του και εάν δεν επαναληφθούν συστηματικά τουλάχιστον 3 φορές μετά από την κατανάλωση του τροφίμου.
- Εάν εντοπιστεί κάποιο τρόφιμο ή κάποια αλλαγή πως είναι ευεργετική το άτομο πρέπει να κατανοήσει ότι ίσως δε χρειαστεί δια βίου αποχή/αλλαγή. Οι αλλαγές τηρούνται για 3-6 μήνες και μετά το άτομο πρέπει να δοκιμάσει μία κανονική/ πλήρη διατροφή και να δει εάν τα συμπτώματα επιστρέφουν.
Συμπερασματικά, η διατροφική θεραπεία στα άτομα με ΣΕΕ στοχεύει στο να απαλύνει τα συμπτώματα και να βελτιώσει την ποιότητα ζωής, χορηγώντας μια ισορροπημένη διατροφή που αποφεύγει τους αδικαιολόγητους διαιτητικούς περιορισμούς.
Παναγιώτα Καλούδη, Διαιτολόγος – Διατροφολόγος Μέλος της διαιτολογικής ομάδας Νutrition Support
Βιβλιογραφία
Kostecka M, Kostecka-Jarecka J, Kowal M. The low-FODMAP diet as an effective tool for managing irritable bowel syndrome – an assessment of adult patients’ knowledge of dietary guidelines. Roczniki Panstwowego Zakladu Higieny. 2021;72(4):419-26.
