Πρόκειται για μια παθολογική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από αυξημένη αρτηριακή πίεση του αίματος. Οδηγεί σε αυξημένη καρδιακή λειτουργία και πίεση κατά τη ροή του αίματος στα αγγεία διαφόρων οργάνων, όπως στην καρδιά, τον εγκέφαλο, τους νεφρούς και τα μάτια, και είναι επιβλαβής για τη λειτουργία τους. Υπολογίζεται ότι το 46% των ενηλίκων με υπέρταση δεν γνωρίζουν ότι πάσχουν από την πάθηση και παραμένουν αδιάγνωστοι.
Υπάρχει συσχέτιση μεταξύ του σωματικού βάρους (ΣΒ) και της Αρτηριακής Πίεσης(ΑΠ);
Πολλά δεδομένα από μελέτες παρατήρησης τεκμηριώνουν ότι το σωματικό βάρος συσχετίζεται άμεσα με την ΑΠ και ότι το υπερβάλλον ΣΒ δημιουργεί τις προϋποθέσεις εμφάνισης αυξημένης ΑΠ και υπέρτασης. Εκτιμάται, μάλιστα, πως το 60% των υπερτασικών είναι άτομα που ζουν με παχυσαρκία και περίπου το 20-30% των περιπτώσεων εμφάνισης υπέρτασης μπορεί να αποδοθούν στην παχυσαρκία. Επίσης, σημαντικά δεδομένα δείχνουν ότι η μείωση του ΣΒ μειώνει την ΑΠ σε ασθενείς με παχυσαρκία, ενώ παράλληλα βελτιώνει άλλους παράγοντες κινδύνου, όπως το διαταραγμένο λιπιδαιμικό προφίλ και την υπερλιπιδαιμία, την ινσουλινοαντίσταση, τον σακχαρώδη διαβήτη, την υπερτροφία της δεξιάς κοιλίας και την αποφρακτική άπνοια ύπνου. Μέση απώλεια βάρους 5,1kg σχετίζεται με μείωση 4,4 και 3,6mmHg σε συστολική και διαστολική ΑΠ, αντίστοιχα. Η ήπια απώλεια ΣΒ και το χαμηλότερο ΣΒ, με ή χωρίς περιορισμό του νατρίου, μπορεί να συμβάλλει στην πρόληψη της υπέρτασης σε υπέρβαρα άτομα με αυξημένη ΑΠ, ενώ μπορεί να συμβάλλει στη μείωση ή ακόμα και στη διακοπή της αντι-υπερτασικής φαρμακευτικής αγωγής. Δεδομένου ότι στα άτομα μέσης ηλικίας, το ΣΒ τείνει να αυξάνεται ανά 0,5-1,5kg ανά έτος, η σταθεροποίηση του ΣΒ ίσως να αποτελεί έναν χρήσιμο και εφικτό στόχο για τα άτομα αυτά.
Συστάσεις σχετικά με τη διατροφή για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της υπέρτασης
Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής (lifestyle) που απαιτούνται για τη μείωση της ΑΠ και του καρδιαγγειακού κινδύνου είναι:
· Η διακοπή του καπνίσματος-αποφυγή της χρήσης του καπνού και της έκθεσης σε αυτόν,
· Αποφυγή κατάχρησης αλκοόλ-μετριασμένη κατανάλωση,
·Διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους-Μείωση του σωματικού βάρους στα υπέρβαρα άτομα ή η σταθεροποίησή του
· Οι υγιεινές διαιτητικές επιλογές που περιλαμβάνουν την μείωση της πρόσληψης αλατιού (<5γρ ημερησίως), την αύξηση της πρόσληψης καλίου μέσω της αυξημένης κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών (5 μερίδες ημερησίως), και τη μείωση του προσλαμβανόμενου κορεσμένου, trans και ολικού λίπους.
· Σωματική δραστηριότητα σε τακτική βάση και καλύτερη διαχείριση του άγχους.
| Γενική σύσταση: Σχετικά με το αλάτι μια επιτεύξιμη σύσταση είναι η κατανάλωση <5γρ την ημέρα (1 κουταλάκι του γλυκού), συμπεριλαμβανομένου και αυτού που περιέχεται στα τρόφιμα. |
| Συνεπάγεται: Δραστική μείωση προστιθέμενου αλατιού, αποφυγή παστών-αλλαντικών, αποφυγή τροφίμων με συντηρητικά, αποφυγή κατεψυγμένων/κονσερβοποιημένων λαχανικών. |
Η προσκόλληση σε ισορροπημένα και υγιή διατροφικά πρότυπα, όπως η Μεσογειακή Διατροφή, φαίνεται πως δρα προστατευτικά. Σε μια μεγάλη ελληνική επιδημιολογική μελέτη, την ΑΤΤΙΚΗ, η μεγαλύτερη προσκόλληση σε μια δίαιτα μεσογειακού τύπου συσχετίστηκε με μείωση της πιθανότητας παρουσίας υπέρτασης και με 36% μεγαλύτερη πιθανότητα ρυθμισμένης ΑΠ. Επίσης, σε μια άλλη μελέτη, την EPIC, ο βαθμός υιοθέτησης της μεσογειακής δίαιτας εμφάνισε αντίστροφη συσχέτιση τόσο με την συστολική όσο και με τη διαστολική ΑΠ, με το ελαιόλαδο, τα φρούτα και τα λαχανικά να αποτελούν τους κυριότερους παράγοντες που ερμήνευαν την συνολική επίδραση της Μεσογειακής δίαιτας στην ΑΠ. Ακόμη, το διαιτητικό σχήμα DASH (Dietary Approach to Stop Hypertension), που είναι πλούσιο σε φρούτα και λαχανικά, ξηρούς καρπούς και γαλακτοκομικά χαμηλών λιπαρώνκαι δίνει έμφαση στην κατανάλωση κοτόπουλου και ψαριού αντί κόκκινου κρέατος, ενώ είναι χαμηλό σε κορεσμένα λιπίδια, χοληστερόλη, σάκχαρα και επεξεργασμένους υδατάνθρακες- φάνηκε πως μειώνει την ΑΠ τόσο σε άτομα με υπέρταση όσο και σε άτομα που βρίσκονται σε προϋπερτασικό στάδιο.
Χρήσιμες συμβουλές για μείωση της πρόσληψης του αλατιού
- Για την ενίσχυση της γεύσης και τη νοστιμιά των φαγητών κατά το μαγείρεμα, αντί για αλάτι μπορείτε να το αντικαταστήσετε σταδιακά με μυρωδικά ή μπαχαρικά όπως άνηθο, ρίγανη, δεντρολίβανο, βασιλικό, δυόσμο, φύλλα δάφνης, θυμάρι, πάπρικα, αποξηραμένο σέλινο, πιπέρι, μοσχοκάρυδο, κύμινο κ.ά. Επιπλέον, χρησιμοποιήστε ξίδι, χυμό λεμονιού, σκόρδο, κρεμμύδι, ξερή μουστάρδα κ.ά.
- Χρησιμοποιήστε όσο το δυνατόν λιγότερο αλάτι, απομακρύνετε την αλατιέρα από το τραπέζι και μην αλατίζετε επιπρόσθετα το φαγητό σας.
- Όταν χρησιμοποιείτε αλάτι, φροντίστε να είναι ιωδιούχο.
- Ζητήστε στα εστιατόρια να μην προσθέτουν αλάτι στη σαλάτα και στη μερίδα σας.
- Ζητήστε από το φούρνο της γειτονιάς ψωμί με λιγότερο αλάτι.
- Προτιμάτε σπιτικά φαγητά, όπου μπορείτε να ελέγξετε την ποσότητα αλατιού και χρησιμοποιήστε λίγο ή καθόλου αλάτι.
- Επιλέγετε ανάλατους ξηρούς καρπούς.
- Αποφεύγετε την κατανάλωση λαχανικών σε άλμη (τουρσί) και την κατανάλωση κονσερβοποιημένων, επεξεργασμένων παστών, κρεάτων ή ψαριών και αλλαντικών. Ενδεικτικά, αποφυγή των εξής: Μπέικον, μυαλά, αλλαντικά, λουκάνικα, ρέγκα, σαρδέλες, τόνος ή καπνιστός σολομός ή μαλάκια σε κονσέρβα, σούπες σε κονσέρβα-αφυδατωμένες και κατεψυγμένες σούπες που περιέχουν αλάτι-, κύβοι σούπας κονσομέ και άλλες σούπες εμπορίου από εκχυλίσματα κρέατος.
- Αποφεύγετε την κατανάλωση τροφίμων τύπου «φαστ-φουντ», γιατί συχνά περιέχουν πολύ αλάτι. Η κατανάλωση αυτών των τροφίμων καλό είναι να είναι περιστασιακή. Μπορείτε να ετοιμάσετε αντίστοιχα φαγητά στο σπίτι, όπως πίτσα, σουβλάκι και χάμπουργκερ, καθώς σε αυτά μπορείτε να ελέγξετε τα υλικά και την ποσότητα αλατιού που περιέχουν.
- Αποφεύγετε να έχετε στο σπίτι αλμυρά σνακ που συχνά προτιμώνται από τα παιδιά, όπως κράκερ, πατατάκια, γαριδάκια κ.ά.
- Τρόφιμα της ίδιας κατηγορίας π.χ. τυριά, αρτοσκευάσματα, διαφέρουν μεταξύ τους στην περιεκτικότητα τους σε νάτριο, ενώ υπάρχουν τροφές που είναι «κρυφές» πηγές αλατιού, όπως ψωμί, αρτοσκευάσματα, σάλτσες, διάφορα dressing όπως τσίλι, σως μπάρμπεκιου, μαγιονέζα, δημητριακά πρωινού και μπάρες δημητριακών, ορισμένα γλυκά κ.ά. Συμβουλευτείτε τις ετικέτες της συσκευασίας τροφίμων και επιλέξτε αυτά με τη χαμηλότερη περιεκτικότητα σε νάτριο ή καθόλου.
| Η μείωση του αλατιού είναι σημαντική για όλους και όχι μόνο για τα άτομα με υπέρταση.Το διάσημο αλάτι Ιμαλαΐων, καθώς και τα υπόλοιπα ορυκτά άλατα περιέχουν κυρίως χλωριούχο νάτριο, όπως το κοινό αλάτι. Εάν ένα τρόφιμο στα 100g περιέχει 0,3g αλατιού ή λιγότερο τότε είναι χαμηλό σε αλάτι. |
Μανωλάκου Ζωή-Πολυτίμη, Διαιτολόγος-Διατροφολόγος Μέλος της διαιτολογικής ομάδας Nutrition Support
Πηγές
Whelton, P. K., Carey, R. M., Mancia, G., Kreutz, R., Bundy, J. D., & Williams, B. (2022). Harmonization of the American College of Cardiology/American Heart Association and European Society of Cardiology/European Society of Hypertension Blood Pressure/Hypertension Guidelines: Comparisons, Reflections, and Recommendations. European heart journal, 43(35), 3302-3311.
Katsilambros, N., Dimosthenopoulos, C., Kontogianni, M., Manglara, E.,&Poulia, K.A. (2010),Clinical nutrition in practice.Wiley-Blackwell.
Ινστιτούτο Προληπτικής, Περιβαλλοντικής και Εργασιακής Ιατρικής, Εθνικός διατροφικός οδηγός ενηλίκων, Αθήνα 2014
